Voedselproductiesystemen, landbouwmanagement, wijze van handel, energieverbruik, transport, verpakkingen en consumptie­cultuur: alles in de koffie­keten moet tegen het licht gehouden worden om klimaat­doelen te halen, stelt Rainforest Alliance (RFA) luid en duidelijk. Rainforest Alliance is het belangrijkste keurmerk als het gaat om koffie. RFA richt zich op middelgrote en grote plantages en helpt ervoor te zorgen dat koffie volgens strenge regels duurzaam wordt verbouwd en verwerkt. De organisatie spant zich in voor het welzijn van koffieboeren, behoud van bossen en biodiversiteit en het behalen van klimaatdoelen. Het ook alom bekende keurmerk UTZ is in 2018 gefuseerd met RFA en zal in de loop van dit jaar helemaal opgaan in Rainforest Alliance, maar je komt UTZ tot 2022 soms nog wel tegen op verpakkingen. Vele ­koffiemerken in het schap dragen het keurmerk Rainforest Alliance, van
Café Royal tot L’OR en Lavazza tot Segafredo. Om er maar een paar te noemen. Perla is zelfs 100 procent RFA-gecertificeerd.

Fairtrade koffie kopen betekent steun bieden aan verbetering van arbeidsomstandigheden van (vaak klein ­opererende) koffieboeren en verhoging van hun inkomens. Fairtrade richt zich vooral op boerencoöperaties en helpt ze om stappen te zetten op het gebied van educatie, verbetering van arbeidsomstandigheden, kansengelijkheid voor vrouwen en mannen en het creëren van lang­durige handelsrelaties.

Biologische koffieteelt houdt voornamelijk twee dingen in: dat er geen chemische bestrijdingsmiddelen worden ingezet
om de koffieplanten te beschermen (bijvoorbeeld tegen insecten) én dat er geen kunstmest wordt gebruikt om ze harder te laten groeien. Van nature beschermt schaduwbegroeiing de kwetsbare koffieplant tegen zon, wind en tropische regen. Biologische koffieteelt staat gelijk aan koffie verbouwen in harmonie met de ­natuur; de natuur tijd geven en z’n gang laten gaan. Biologische teelt betekent ­vanzelfsprekend lagere ­koffie-opbrengsten, waardoor je soms iets meer betaalt voor je biologische koffie. Bij Albert Heijn vind je biologische koffies van Australian, Roots, Café Intención, Simon Lévelt, Fairtrade Original, Perla, L’OR en Café Royal.

Alleen als je voldoet aan de hoogste normen voor sociale en ecologische prestaties, transparantie en verantwoordelijkheid mag je je een B Corp noemen. Nog maar 3 procent van de 100.000 bedrijven die een aanvraag voor dit certificaat deden, hebben de erkenning gekregen na toetsing op strenge criteria van het onafhankelijke
B Lab. Het Italiaanse illy mag zich zo’n B Corp noemen. Da’s een grote prestatie.

Fairchain is een doel, geen keurmerk. Koffiemerk Moyee bijvoorbeeld, handelt fairchain. Het koffiemerk belooft een 100 procent inzichtelijke koffieketen en spant zich in om maar liefst 300 procent meer waarde achter te laten in het koffieland van herkomst dan sommige andere koffieproducenten. Hoe? Door ook de ­verwerking van de koffie – het branden en het verpakken – lokaal te organiseren. Zoals in Ethiopië, Kenia en Oeganda.

Welke invloed hebben (fairtrade) ­premies en andere prijstoeslagen op ­jullie leven?

‘Koffie is onze belangrijkste inkomstenbron. Ieder jaar hopen we weer dat de oogst slaagt en we letterlijk de vruchten kunnen plukken van onze inspanning. Extra inkomsten helpen om ons ook buiten het oogstseizoen te verzekeren van onze basisbehoeften; van voedsel voor de familie.’ 

Maken jullie je zorgen over klimaat­verandering?

‘Ja, en daarom produceren we 100 procent biologische koffie, geteeld volgens de hoogste kwaliteitsnormen en zonder chemicaliën. We zijn continu op zoek naar kansen om onze teelt te verduur­zamen en zo min mogelijk druk uit te oefenen op het ecosysteem. We doen ons best om onze kennis te delen met andere koffieboeren, zodat we samen koffie kunnen verbouwen op een toekomst­bestendige manier.’

Wat baart je de meeste zorgen?

‘Onze grootste angst is dat we over een paar jaar geen koffie meer kunnen ­produceren in de Sierra Nevada de Santa Marta, omdat er zoveel onwetende mensen zijn die doorgaan met het vernietigen van de beboste gebieden en
de gevolgen daarvan ontkennen: het verlies van water- en zuurstofbronnen. En dus het leven op Aarde. Ze beseffen nog steeds niet dat ze de werkmogelijkheden van de volgende generaties kapot­maken. Die daardoor gedwongen worden hun gewassen te diversifiëren en de manier van koffie telen volledig ­anders zullen moeten aanpakken. Voor hen wordt het steeds moeilijker om te overleven in de bergen.’

Wat heb je de afgelopen jaren geleerd over het verbouwen van biologische kwaliteitskoffie?

‘Ik heb geleerd om nieuwe technieken en processen toe te passen, zodat de koffiebonen in optimale omstandig­heden kunnen groeien. Zo gebruiken we biologische compost die we zelf vergaren op de finca, waardoor de grond extra vruchtbaar wordt.’

Zou je als boerencoöperatie overwegen om ter plaatse koffie te branden?

‘Natuurlijk, want als we zelf gebrande koffie verkopen, creëren we meer lokale werkgelegenheid voor onze gemeenschap van koffieboeren.’

Wat is je wens voor alle koffieboeren ter wereld?

‘Dat koffie erkend wordt vanwege zijn specifieke en unieke kenmerken en ­vooral ook geprijsd wordt naar kwaliteit. Dat koffieboeren rechtstreeks kunnen communiceren met de koffiedrinkers.
Wij zouden de consumenten willen uitnodigen op onze finca, zodat ze met eigen ogen kunnen zien hoe intensief en waardevol het koffieproductieproces is.’

Wat is jouw persoonlijke droom of doel?

‘Dat ik dankzij de koffieteelt mijn familie en gemeenschap een betere toekomst kan bieden. Dat we een eerlijke prijs krijgen voor onze koffie. En dat ons gezin van de opbrengsten naar school kan. Zelf zou ik boekhouder willen worden. Dan kan ik ons eigen bedrijf runnen en heb ik meer invloed binnen de gemeenschap. Daarbij kan ik de hulp van alle koffiedrinkers goed gebruiken.’

Vlaggendrager op het gebied van klimaatneutrale koffieproductie is Ahold Delhaize Coffee Company, dat onder meer Perla koffie brandt en verpakt. Sinds 2018 is het bedrijf 100 procent CO₂-neutraal. Daarvoor is geïnvesteerd in nieuwe koffiebranders die niet alleen zeer geavanceerd kunnen branden maar vooral ook veel minder energie verbruiken. Daarnaast wordt er in Zaandam energie opgewekt met zonnepanelen en wordt restwarmte (alsook koffieboonresten) opnieuw benut. Bovendien zijn alle verpakkingsmaterialen verduurzaamd. Restimpact, de voetafdruk die overblijft na nauwkeurige berekening, wordt volledig gecompenseerd door te investeren in onder meer bosbescherming in het Braziliaanse Amazonegebied. 

Aluminium is veruit het meest gebruikte materiaal voor capsules omdat het de koffie perfect vers houdt en dus de beste smaak kan worden gegarandeerd. Diverse merken, ook grote zoals Nespresso® en L’OR, zijn recycleprogramma’s gestart waarbij zowel het aluminium van de capsules evenals de koffieresten volledig worden hergebruikt. Wat moet je doen, bijvoorbeeld ingeval van L’OR capsules? Je koffiecups verzamelen in een tas of doos, een verzendlabel aanvragen op de L’OR website en je capsulepakket opsturen naar TerraCycle, dat voor de verwerking zorgt. Meer dan 200 capsules verzameld? Dan kun je je pakket gratis verzenden.

In de zogeheten Green Deal hebben koffie- en theemakers afgesproken dat koffiepads, bijvoorbeeld van Perla en SENSEO®, en theezakjes 100 procent composteerbaar worden. Pads en theezakjes mochten nog niet bij het gft-afval, omdat de materialen alleen ‘op industriële wijze’ afbreekbaar waren. Deze nieuwe stap levert zo op jaarbasis 88 miljoen kilo compost op.