Search
Search
Van ‘bakkie doen’ tot punten sparen, wij Nederlanders hebben een unieke koffiecultuur met soms, eh, bijzondere gewoonten. En een eigen smaak: ‘een pittig bakje koffie’ willen we. Maar wat is dat?
We hebben allemaal wel die collega – of misschien zijn we het zelf – die nauwlettend de lege koffieverpakkingen op kantoor in de gaten houdt om de waardepunten eruit te knippen. Wie jarenlang spaart – of als je het geluk hebt dat grootouders hun decennialange uitgeknipte en gespaarde opbrengst aan je nalaten – kan z’n spaarpunten inruilen voor een felbegeerd product mét merklogo uit de winkel van dat merk. We hebben het natuurlijk over Douwe Egberts, het beroemdste spaarpuntenprogramma uit de Nederlandse geschiedenis. Het koffie-loyaliteitsprogramma bestaat al bijna honderd jaar.
D.E-fans van tegenwoordig en kopers van gerelateerde merken als Pickwick, SENSEO® en Philips kunnen de gespaarde waardepunten inleveren
bij Blokker winkels voor verschillende soorten producten als servies, koffiezetapparaten, en alle benodigdheden om zelf thuis de lekkerste koffie te maken. En voor de moderne koffiedrinker die geen spullen meer nodig heeft? Die kan de
punten doneren aan het goede doel – of aan het nageslacht. D.E zet gespaarde koffiepunten om naar schenkingen aan Voedselbanken Nederland, het Oranje Fonds, Stichting Het Vergeten Kind en het Nationaal Ouderenfonds.
Koningin Máxima had gelijk: ‘Nederland is één koekje bij de koffie maar ook enorme gastvrijheid en warmte.’
Het is een legendarisch feit en altijd zo geweest: als je vroeger een kopje koffie bestelde, werd het geserveerd op een dienblaadje, geflankeerd door suikerklontjes, koffiemelkcapsules, een lepeltje en, het belangrijkste van alles, een koekje. Niemand vroeg naar het kleine verwennerijtje maar er werd wel op gerekend, zoals op het zakje bloemenvoeding bij een bosje bloemen en de pleister die je als kind kreeg als je was gevallen. Van ministroopwafel tot boterkoek, of, als de goedheiligman in ’t land was, een paar kruidnoten dan wel een speculaasje. Waar in de meeste Nederlandse huishoudens de kaakjes alleen uit de voorraadkast werden gehaald als er bezoek op de koffie kwam, was een koekje bij de koffie in de horeca vaste prik. Waarom? Een manier om de gast te kietelen en over te halen om toch een stuk taart te bestellen? Wat de reden ook was, als we het hebben over de Hollandse cultuur, dan hoort het duo koffie-met-een-koekje erbij.
Kort na de eeuwwisseling doet een nieuw koffiezetapparaat z’n intrede in de Hollandse huiskamers en op de bedrijfswerkvloer. Het silhouet oogt futuristisch: een licht voorovergebogen body met twee uitlopers en een circulaire landingsbasis waar twee kopjes op kunnen staan. Het vernieuwende zit hem niet alleen in de automatische en elektrische uitvoering maar ook in het feit dat koffiefilters en losse koffie niet langer nodig zijn; dit systeem is gebaseerd op voorgemalen, afgemeten koffiepads, elk bedoeld voor precies één kopje koffie, versgezet in minder dan een minuut. Wat eruit komt: filterkoffie met een sensueel zandkleurig crèmelaagje. Het zou de handtekening van SENSEO® worden. In 2001 worden er anderhalf miljoen stuks verkocht. Met Douwe Egberts als koffieleverancier en Philips die het ontwerp en de motoriek levert, mag dit een topstaaltje Hollands glorie van samen vier eeuwen bedrijfservaring heten. In de afgelopen twintig jaar heeft het merk niet stilgezeten. Naast de Original koffiepadmachine is er een breed assortiment van machines, variërend van eco-modellen tot machines met geïntegreerd melkreservoir of extra grote watertank. In sommige van de huidige modellen is een melkreservoir geïntegreerd om je eigen single latte of cappuccino te maken. De pads, platte kussentjes in plaats van de aluminium of plastic capsules van andere koffiezetapparaten, zijn er in verschillende blends en smaakmelanges. Van 100% arabica tot romige cappuccinovarianten en uiteraard ook in decaf.
Wanneer precies de koffiejuf of koffiejuffrouw ten tonele verscheen, weten we niet. Volgens Nicoline van der Sijs, Hoogleraar Historische taalkunde van het Nederlands aan de Radboud Universiteit, moeten we daarvoor minstens terug naar 1880. In 1868 plaatste een krant echter al deze advertentietekst: ‘Gevraagd eene Koffie-Juffrouw, een ervaren Kok, een Restaurant-Kellner.’ Met de toevoeging: ‘Zonder goede getuigen van gedrag en bekwaamheid behoeft men zich niet aan te melden.’ Ongeveer een eeuw later, in 1968, vragen de auteurs van het boek Op de koffie toer zich af hoe de zo geliefde bestuurder van het rammelde karretje moet worden genoemd: ‘Koffie-inkoper, kantinechef, serveerster, koffiemeisje, keukenzuster, koffiefee?’ Hoewel de stereotypering bij deze mooie baan niet meer van deze tijd is, is het belang van een even sympathieke als betrouwbare ‘koffieambassadeur, slash -kelner slash -maker’ niet minder geworden. Alleen noemen we haar (of hem) nu cateraar, koffieprofessional, barista of, zoals in het D.E Café, koffiegastvrouw/-heer.
Niet voor niets heeft VluchtelingenWerk Nederland z’n campagne om vluchtelingen en asielzoekers te integreren ‘Bakkie Doen’ gedoopt. Nieuwkomers worden gekoppeld aan locals met het ‘bakkie’ als onderwerp, en als smeermiddel. De uitdrukking is weinig Nederlanders onbekend, sommige houden er zelfs van hun bakkie verder te specificeren met ‘troost’, ‘pleur’ of ‘leut’. Hoe het ook zij, het gaat niet om de inhoud van het bakkie, maar om de sociale verbinding, mentale stimulans en warmte. Of, zoals Eberhardje.nl zijn paradepaardje, een hartgevormd boterkoekje met drie kruisjes boven elkaar, opgedragen aan de laatste mannelijke burgemeester van Amsterdam, het vertolkt: ‘Het Eberhardje is heerlijk bij een kopje koffie, in onze ogen de meest laagdrempelige manier om met iemand anders in contact te komen en verbinding te maken.’
‘Ik doe weleens mee met een espressootje na het eten,’ zegt Barry Hay, held, rocklegende, man voor wie petten en hoeden af moeten – en niet minder.
‘Tijdens mijn zwangerschap dronk ik weleens een matcha latte of hippe koffievariant, zoals je ze ook wel ziet op ingewikkelde menukaarten in health-mekka Los Angeles, maar geef mij maar mijn lungootje met een lekkere kick.
Op de koffie bij Schiffmacher & Veldhoen Tattooing in Amsterdam, waar het een bonte bedoening is. Als altijd. En Henk in topvorm.
‘Mijn dag begint niet zonder koffie’, zegt zelfverklaard koffie-addict Domien. ‘Minstens twee koppen, zwart – geen espresso trouwens – voordat ik ga. ‘
Koffie met melk: lange tijd was het een Hollandse gewoonte. Overal waar zwarte koffie werd geserveerd, werd die geflankeerd door een klein kannetje stroperige, crèmekleurige koffiemelk. Waarom zo specifiek licht en gezoet? In de indrukwekkende publicatie Koffie in Nederland wordt beschreven hoe een onafhankelijk team in 1958 Amsterdammers ondervroeg over koffie en hun klachten opnam. Smaak was het onderwerp. Het team concludeerde: ‘Een van de belangrijkste oorzaken van de slechte kwaliteit van koffie in de horeca blijkt de te grote capaciteit van de koffiezetapparaten te zijn.’ Om te vervolgen: ‘Maar ook de klant zelf is schuldig, die drinkt zijn koffie te heet en gaat veel te nonchalant met het roomkannetje en de suikerpot om.’ Een halve eeuw later, toen het land intussen bezaaid was met koffietentjes, deed het verhaal de ronde dat snobistische barista’s hun klanten verboden om suiker in hun koffie te doen. In werkelijkheid hielden sommige cafés hun suiker achter de bar, zodat suikerkoffiedrinkers werden gedwongen uit te komen voor hun guilty pleasure. Ieder zijn smaak natuurlijk! Alles mag. Zelfs de Beastie Boys rapten: ‘When it comes to beats, well, I’m a fiend / I like my sugar with coffee and cream.’
